Powroty do rosyjskiej klasyki są oczywiste i chyba nigdy nie będzie ich za dużo. Kino porewolucyjnej Rosji, zwłaszcza lat dwudziestych, wciąż pozostaje przedmiotem fascynacji. Wszak miało charakter autentycznie awangardowy i było prawdziwym tyglem eksperymentów. W nim kształtowano język nowej sztuki, a w montażu filmowym osiągano największe sukcesy w skali świata. Wiele z ówczesnych dzieł zachowało świeżość artystyczną wielkość. Wprawdzie jest to kino skażone bolszewicką ideologią, ale tym samym daje też możliwość interesującego wejrzenia w mechanizmy tworzenia politycznej propagandy. W ramach Festiwalu Kina Rosyjskiego "Sputnik Nad Łodzią" Kino Charlie przypomni sylwetki prawdziwych ojców filmowego eksperymentu i kina dokumentalnego: LWA KULSZOWA i DZIGI WIERTOWA. Pokaże też dorobek największego z największych wśród rosyjskich klasyków: SIERGIEJA EISENSTEINA oraz tyleż wybitnego, co kontrowersyjnego FRIDRICHA ERMLERA.


LEW KULESZOW
/1899- 1970/
Reżyser, teoretyk i eksperymentator. Już w 1919 r. w moskiewskiej Szkole Filmowej zorganizował warsztat twórczy zwany " kolektywem Kulesza", Który stanowił centrum wspólnej pracy grupy wybitnych artystów nad zasadami reżyserii, językiem filmu i kształceniem filmowego aktora.

Za podstawową zasadę twórczą w filmie Kuleszow uważał montaż. Przeprowadzał liczne doświadczenia z montażową kreacją nowych znaczeń i nowych przestrzeni. Szczególną sławę zyskał tzw. "efekt Kulszowa", polegający na zderzeniu twarzy aktora z różnymi przedmiotami, co sugerowało odmienne stany emocjonalne postaci. Kuleszow rozpoczął eksperymenty z montażem i zainspirował całą grupę twórców. Wkrótce po tym mówiono już w świecie o radzieckiej szkole montażu.

Kuleszow był wychowawcą wielu pokoleń filmowców. Odegrał kluczową rolę w kształtowaniu profilu artystycznego kina porewolucyjnej Rosji. Jego znaczenie tak podsumował Wsiewołod Pudowkin: "My tworzyliśmy filmy, Kuleszow stworzył kinematografię".

Przegląd zawiera najwybitniejsze filmy Kulszowa:
"Niezwykłe przygody Mr Westa w kraju bolszewików" /1924/,
"Zgodnie z prawem" /1926/ - wg. J. Londona,
"Wielki czarodziej" /1933/ - wg. O. Henry`ego


DZIGA WIERTOW
/Denis Kaufman, 1896 - 1954/
Pionier filmu dokumentalnego w międzynarodowej skali. Najpierw zajmował się kroniką filmową, później stał się czołowym reżyserem - dokumentalistą i pełnym pasji teoretykiem. Zrealizował 23 wydania kroniki autorskiej " Kino - prawda" oraz blisko 20 filmów dokumentalnych.

Wiertow wierzył w autentyzm i prymat artystyczny kina dokumentalnego. Wielką karierę zrobiło jego określenie "kino - oko", Obejmujące jednocześnie kamerę, operatora i proces twórczy. Głosił ideę chwytania "życia na gorąco", w całej jego dynamice i różnorodności. Dużą wagę przywiązywał do montażu, matematycznie precyzyjnego i muzycznie rytmicznego. Tworzył filmy służące radzieckiej propagandzie, ale fascynujące obrazem ówczesnej rzeczywistości i formalnie odkrywcze.

Największą sławę pozyskał jego "Człowiek z kamerą", będący autorską wizją życia wielkiego miasta oraz pracy operatora i procesu powstawania filmu.

Prezentowane filmy:
"Kino - oko" /1924/,
"Człowiek z kamerą" /1929/,
"Trzy pieśni o Leninie" /1934/.


SIERGIEJ EISENSTEIN
/1898 - 1948/
Eisensteina powszechnie uważa się za geniusza kina. Istotnie był postacią niezwykłą, o prawdziwie renesansowych horyzontach. Zrealizował szereg filmów o fundamentalnym znaczeniu dla światowej kinematografii. Był pełnym wewnętrznego niepokoju, wiecznym eksperymentatorem. Odkrył szereg niezwykle inspirujących form montażu filmowego /dynamiczny, intelektualny, polifoniczny/. Zbudował na setkach form podwaliny teorii filmu. Jednocześnie związany ideowo z bolszewikami w swych filmach, w większości powstałych na partyjne zamówienie, okazał się prawdziwym mistrzem politycznej propagandy. Pomimo to część jego dzieł wywołała szereg kontrowersji w kręgach ówczesnej władzy, co prowadziło do drastycznych decyzji i życiowych tragedii.

Najwybitniejszym filmem Eisensteina w kinie niemym był "Pancernik Potiomkin" - pełen klasycznej harmonii, montażowej dynamiki i rewolucyjnego patosu - ukazujący bunt marynarzy w 1905 r. Do dziś uznawany jest za jedno z największych arcydzieł świtowej kinematografii. A sekwencja masakry na schodach odeskich stanowi najbardziej klasyczny przykład znakomitego montażu.

Największym dziełem okresu dźwiękowego był "Iwan Groźny", wspaniale ucieleśniający zasady kina polifonicznego, a w części II - "Spisek bojarów" - sugestywnie ukazujący bezwzględność i klęskę moralną autokratycznej władzy. To ostatnie stało się powodem szczególnie ostrej reakcji Stalina, ostatecznie przekreślającej karierę wielkiego twórcy.

Prezentowane filmy:
"Pancernik Potiomkin" /1925/,
"Październik" /1928/,
"Stare i nowe" /1929/ - wersja rozszerzona
"Niech żyje Meksyk" /1931/ - przerwany w realizacji i zmontowany w 1979
"Łąki Bieżyńskie" /1937/ - zniszczony i zrekonstruowany w 1967,
"Iwan Groźny I i II" /1944-1945/ - premiera 1958.


FRIDRICH ERMLER
/1898 - 1967/
Twórca wielce kontrowersyjny. Z jednej strony odznaczający się solidnością warsztatu filmowego, dobrą umiejętnością budowy sylwetek psychologicznych i kontekstu społecznego; z drugiej - angażujący się w kino instrumentalne, służące aktualnym zadaniom stalinowskiej polityki. Jego dorobek stanowi specyficzny "pomost" pomiędzy eksperymentującym filmem niemym a ściśle programowaną kinematografią lat trzydziestych po pięćdziesiąte.

Najwybitniejszym filmem Ermlera jest "Szczątek imperium", wykorzystujące montażowe odkrycie w konstruowaniu dramatu psychologicznego. Interesująca jako świadectwo czasu jest "Turbina 50 000", później służąca jako wzorzec socrealistycznego "produkcyjniaka". Prawdziwie oryginalny jest "Wielki przełom", ukazujący bitwę stalingradzką od strony sztabowej strategii. Najwięcej wątpliwości wzbudza "Wielki obywatel" poświęcony działalności i śmierci Kirowa, stanowiący w istocie usprawiedliwienie dla stalinowskich "czystek" lat trzydziestych.

Prezentowane filmy:
"Szczątek imperium" /1929/
"Turbina 50 000" /1932/ - zrealizowana wspólnie z S. Jutkiewiczem,
"Wielki przełom" /1946/.


opracował: Prof. Zygmunt Machwitz




Kostja Picunda (Konstanty "Kostek" Usenko), wiolonczelista, który przez wiele lat grał na ulicach i w przejściach podziemnych w Polsce i zagranicą swoje minimalistyczne hardcore'owe riffy i romantyczno - etniczne improwizacje. W latach 90tych wiolonczelista industrialno - performerskiej Najakotivy, a także nowofalowej Ameby. Później klawiszowiec i wokalista prekursorów nowej sceny elektro disco lat 80tych, Super Girl & Romantic Boys oraz gitarzysta legendy łódzkiego punka, grupy 19 Wiosen.

Wiolonczelowe improwizacje do 6 niemych klasyków wzbogacone zostaną o industrialno - eksperymentalne tło utrzymane w radzieckim klimacie.