|
PERŁY KINA ROSYJSKIEGO (część 1)
W kinie Charlie od 16 września 2003 r.
16 września - Maraton komedii:
20:00 Świat się śmieje - Rosja
21:45 Iwan Wasyliewicz zmienia zawód - Rosja
23:15 Afonia - Rosja
17 września:
Sala Studyjna:
12:30 Idź i patrz - Rosja
15:00 Dziecko wojny - Rosja
Sala Kameralna:
20:45 Pancernik Patiomkin - Rosja
22:00 Aleksander Newski - Rosja
18 września:
Sala Studyjna:
11.30 Dworzec dla dwojga - Rosja
14.00 Lecą żurawie - Rosja
Sala Kameralna:
12.00 Moskwa nie wierzy łzom - Rosja
14.20 Pięć wieczorów - Rosja
19 września:
Sala Studyjna:
12.00 Kilka dni z życia Obłomowa - Rosja
14.20 Niedokończony utwór na pianolę - Rosja
Aleksander Newski - reż. Siergiej Eisenstein, ZSRR,1938, 112'
Pierwsze arcydzieło, które po dwóch nieukończonych filmach ["Niech żyje
Meksyk" [1933] i "Łąki bieżyńskie" [1937]] udało się zrealizować
Eisensteinowi w okresie dźwiękowym. Akcja toczy się w XII-wiecznej Rosji,
rozbitej na feudalne części. Mocno osłabiony najazdami tatarskimi kraj
zostaje napadnięty przez Zakon Krzyżacki. Niemieccy Kawalerowie Mieczowi
grabią bezkarnie przygraniczne wioski, wszędzie, gdzie się pojawią siejąc
gwałt i spustoszenie. Kiedy wrogowie zbliżają się do bram Nowogrodu, jego
przerażeni mieszkańcy zwracają się po pomoc do znanego z waleczności księcia
Aleksandra Newskiego [porywająca kreacja Nikołaja Czerkasowa]. Wspaniała
opowieść Eisensteina o średniowiecznym bohaterze dała genialnemu twórcy
możliwość zastosowania nowatorskich rozwiązań w dziedzinie obrazu i dźwięku.
Nigdy wcześniej [ani, niestety później też] na ekranie te dwa elementy nie
współgrały ze sobą tak doskonale. Skomponowana dla potrzeb filmu muzyka
Sergiusza Prokofiewa nie jest już tylko [jak dotychczas] ilustracją, stanowi
dopełnienie dramaturgiczne ekranowej akcji., umiejętnie podkreślając nastrój
poszczególnych scen. W warstwie plastycznej kolor stanowi ważny element
symboliki. Idealnie została zastosowana tutaj zasada kontrastu [czerń -
broniąca się ludność, biel - prześladowcy]. Prekursorskim rozwiązaniem jest
też komponowanie obrazu w powiązaniu z dynamiką wydarzeń. Wszystkie te
elementy czynią z "Aleksandra Newskiego" wzorcowy materiał dla innych
twórców - w jaki sposób można na ekranie idealnie wykorzystać środki
wyrazowe.
Pancernik Patiomkin - reż. Siergiej Eisenstein, Grigori Aleksandrow, ZSRR,
1925, 72'
Rok 1905. Załoga stojącego w porcie odeskim pancernika "Potiomkina" nie chce
jeść zepsutego mięsa. Kapitan każe rozstrzelać wszystkich, którzy wyrazili
swoje niezadowolenie. Pluton odmawia wykonania rozkazu. Wybucha walka
oficerów z resztą załogi. Jeden z marynarzy ginie. Koledzy kładą na odeskim
molo jego ciało. Mieszkańcy miasta solidaryzują się z marynarzami i gromadzą
się na szerokich schodach nieopodal portu. W to samo miejsce przybywa
oddział wojska i otwiera ogień do tłumów...
Dramaturgia całości oparta została na kanonach antycznej tragedii i
zbudowana z pięciu części, z których każda stanowi zamkniętą całość,
zawierającą oddzielne zawiązanie akcji, narastanie do kulminacji i
rozwiązanie: iście matematyczne rygory kompozycyjne, które swą perfekcją nie
mają sobie równych w historii kina. Duży wpływ na kształt filmu wywarły
poglądy i twórczość Dżigi Wiertowa, twórcy teorii kina-oka, lansującej
rozbijanie filmowej rzeczywistości na ujęcia o różnych planach. Syntetyczna
jednolitość Pancernika Potiomkina osiągnięta została głównie dzięki
zastosowania metod nowatorskich, wręcz epokowych dla rozwoju języka filmu:
organizacja montażowa scen masowych; klasyczna konstrukcja dramatu przy
braku jednostkowego bohatera; narastanie patosu i napięcia poprzez
potęgowanie rytmu; dramaturgiczne wykorzystanie liternictwa napisu
ekranowego. Film ten to najdoskonalsze spełnienie ekranowym sztuki
walczącej, niedoścignionym wzorem tez estetycznych sztuki radzieckiej - ale
przede wszystkim Międzynarodówką kina, pełnym porywającego piękna znakiem
Rewolucji.
Idź i patrz - reż. Elem Klimow, ZSRR,1985, 146'
Akcja filmu toczy się na terenie, okupowanej przez Niemców Białorusi, w 1943
r. 14-letni Florja jest świadkiem dokonanej przez faszystów eksterminacji
mieszkańców rodzinnej wsi [w tym również jego najbliższych]. Doznany przez
niego szok powoduje głębokie zmiany w psychice. Chłopiec ucieka do własnego
świata, z trudem odróżniając jawę od sennych fantazji... Wojenny dramat
Elema Klimowa to wstrząsająca historia o utracie niewinności. Reżyser filmu,
w celu spotęgowania klimatu koszmaru, użył bogatych środków plastycznych z
pogranicza baroku i ekspresjonizmu. Na MFFF w Berlinie nagrodzono " Idź i
patrz" specjalną nagrodą " kamery ".. Film ten na ekranach świata zrobił tak
mocne wrażenie, że mówiono wręcz o przekroczeniu przez reżysera w opisie
Wojny Ojczyźnianej granic wytrzymałości psychicznej odbiorcy. Dzięki
epickiemu rozmachowi ukazuje wojenną apokalipsę w jej porażającej pełni.
Młodociany bohater, a za nim widz, nie ma czasu na myślenie, może jedynie
biernie uczestniczyć w horrorze na ekranie.
Dziecko wojny - reż. Andriej Tarkowski, ZSRR, 1961, 94'
Debiut fabularny wielkiego artysty traktujący Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej.
Historia Iwana, małoletniego zwiadowcy, zarażonego wojną jak śmiertelną
chorobą, zdeprawowanego do cna. Film ten uznany został przez światową
krytykę za arcydzieło kina antywojennego. Temat "dziecko a wojna" reżyser
pokazał [zwłaszcza w scenach snów i fantazji] w sposób przerażający i
okrutny. Przedstawiając chłopca zżeranego przez nienawiść do wroga,
wstrząsająco oddał na ekranie zniszczenie jakie wywołuje w ludzkiej psychice
wojna. W filmie znać już indywidualne cechy stylu Tarnowskiego (poetyckie
wizje, retrospekcje)
Lecą żurawie - reż. Michaił Kałatozow, ZSRR, 1957, 97'
Borys i Weronika są młodzi, szczęśliwi i kochają się. Kiedy wybucha wojna,
chłopak zgłasza się na ochotnika do wojska. Okrutny przypadek sprawia, że
dziewczyna z nie swojej winy spóźnia się na dworzec i nawet nie udaje się
jej pożegnać ukochanego. Mijają tygodnie. Weronika niecierpliwie oczekuje na
wieści z frontu. Na próżno. Kiedy od bomby giną jej rodzice, całkowicie się
załamuje. Podczas jednego z nalotów, pod wpływem strachu i histerii ulega
swojemu kuzynowi Markowi, którego wkrótce poślubia. Poczucie winy, które w
niej coraz bardziej narasta, powoduje, że jest na wskroś nieszczęśliwa.
Jedyną treścią jej życia staje się oczekiwanie na list od Borysa, który
nigdy nie nadejdzie...Liryczny i momentami patetyczny melodramat Kałatazowa
odniósł pod koniec lat 50-tych wielki światowy sukces. Odebrano go jako
najgłębszy protest przeciwko wojnie, który nie miał sobie równego w żadnym z
dotychczasowych filmów wyprodukowanych w ZSRR, podejmujących ten temat. Siła
jego emocjonalnego oddziaływania na widza, to w dużym stopniu zasługa
wzruszającej kreacji Tatiany Samojłowej w roli Weroniki. Otrzymała za nią
nagrodę aktorską na MFF w Cannes
Dworzec dla dwojga - reż. Eldar Riazanow, ZSRR, 1982, 138'
Na dworcu w czasie postoju pociągu mężczyzna poznaje kobietę, spędza z nią
dzień i zakochuje się w niej.
Pięć wieczorów - reż. Nikita Michałkow, ZSRR, 1979, 103'
Kameralny dramat zrealizowany przez Nikitę Michałkowa, w niespełna trzy
tygodnie - w przerwie pomiędzy dwiema wielkimi produkcjami w.g. Czechowa:
"Niedokończony utwór na pianolę" i "Pięć dni z życia Obłomowa". Osadzona w
latach 50-tych, pełna wnikliwych obserwacji refleksja nad niezbyt udanym
życiem dwojga ludzi, próbujacych odbudować uczuciowe więzy przerwane przez
wojnę. Wybitne role Ludmiły Gurczenko ["Syberiada" [1978] i Stanisława
Lubszyna ["Monolog" [1972].
Moskwa nie wierzy łzom - reż. Władimir Mieńszow, ZSRR, 1979, 139'
Akcja filmu rozpoczyna się w 1958 r., a kończy w drugiej połowie lat 70. W
okresie tych niemal 20 lat trzy jego bohaterki, młode dziewczyny, mieszkanki
hotelu robotniczego, stają się dojrzałymi kobietami ze sporym bagażem
życiowych doświadczeń. Autorzy z serdeczną życzliwością, ale i nutką
rozbawienia ukazują ich losy, codzienne radości i smutki, nadzieje i
rozczarowania. Atutem filmu jest świetne aktorstwo trzech odtwórczyń
głównych ról: Wiery Alentowej, Iriny Murawiewej i Raisy Riazanowej, a także
Aleksieja Batałowa jako wybranka jednej z nich. W oczach młodych
prowincjuszek Moskwa symbolizuje nowe, lepsze życie, możliwość społecznego
awansu, szansę na korzystne małżeństwo. Ich losy potoczą się odmiennie, bo
też każda z nich inaczej rozumie szczęście i życiowy sukces i każda innym
sposobem będzie próbowała to osiągnąć.
Niedokończony utwór na pianolę - reż. Nikita Michałkow, ZSRR, 1977, 103'
Doskonała adaptacja jednego z opowiadań Antoniego Czechowa, dokonana przez
Nikitę Michałkowa. Reżyserowi udało się idealnie przekazać w niej, to co
najważniejsze w twórczości rosyjskiego pisarza: liryzm, melancholię i
specyficzną aurą niepokoju moralnego. Akcja filmu rozgrywa się w scenerii
prowincjonalnej Rosji z początku XX wieku. W letnią niedzielę zjeżdża się do
dworku generałowej Anny Wojnicewej cała arystokracja z okolicy. Wśród
zaproszonch gosci znalazł się również lekceważony przez wszystkich, ubogi
szlachcic Michaił Wasiliewicz Płatonow [Aleksandr Kaljagin]. W młodości
zapowiadał się jako wielki romantyk, buntownik i reformator, a skończył na
roli wiejskiego nauczyciela, który nie dorasta młodzieńczym ideałom. Dosyć
niespodziewanie, spotyka on tutaj swoją dawną miłość - Zofię Jegorowną
[Jelena Sołowiej]. Kobieta, która nigdy nie przestała go kochać, składa mu
propozycję rozpoczęcia nowego życia u swojego boku. W pierwszym odruchu
mężczyzna daje się porwać dawnej namiętności, jednak w ostatniej chwili
okazuje się zwykłym tchórzem i oportunistą...
Kilka dni z życia Obłomowa - reż. Nikita Michałkow, ZSRR, 1979, 140'
Od tytułowej postaci utworu Gonczarowa wzięło się słynne pojęcie
"obłomowszczyzny". Kryje się pod nim lenistwo, gnuśność, marazm psychiczny,
niemożnośc jakiegokolwiek działania. Poznajemy Ilję Obłomowa, gdy około
południa leniwie, w charakterystycznym długim szlafroku, podnosi się z
pościeli. Stary sługa Zachar odziewa go i karmi, a potem Obłomow znów ucina
sobie drzemkę. I tak z dnia na dzień. Bez zmian. Aż kiedyś zjawia się
przyjaciel z dzieciństwa, Sztolc. To człowiek aktywny, dynamit. Sztolc
usiłuje wyrwać Ilję z duchowego bezwładu, pchnąć w stronę ludzi. Obłomow nie
potrafi mu się przeciwstawić. Sztolc poznaje go z Olgą, - która gdy ten
wyjedzie za granicę - roztoczy nad Obłomowem troskliwą opiekę. Chodzi z nim
na spacery, podsuwa lekturę, każe je sobie opowiadać. Obłomow wynajmuje
daczę obok daczy Olgi. Rodzi się miłość, Olga czeka na oświadczyny. Na
próżno. Nieśmiały, zakompleksiony Obłomow nie jest w stanie zdobyć się na
ten krok. Rezygnuje z Olgi, ponieważ na rzece nie było mostu i trzeba było
zawrócić konie. Wraca Sztolc i Olga zapomina o Ilji. Wychodzi za niego,
Obłomow zaś poślubia wdowę Pszenicynę, ale wkrótce umiera pozostawiając
synka. Sztolcowie biorą go na wychowanie. Chłopiec rzadko widuje matkę -
kiedy przyjedzie, biegnie jej na spotkanie z radosnym okrzykiem "Mamuśka
przyjechała" - takim samym, jak kiedyś w dzieciństwie witał swoją matkę
maleńki Ilja Obłomow. Gdy Olga słyszy to wołanie po jej policzku spływa łza:
jest to wspomnienie Obłomowa.
Nikita Michałkow złamał tradycyjny pejoratywny, literacki pierwowzór postaci
Obłomowa. Obłomow w filmie Michałkowa to człowiek wrażliwy, nonkonformista i
romantyk. Uroda plastyczna, urzekający nastrój, doskonałe aktorstwo złożyło
się na ten wybitny film.
MARATON KOMEDII:
Świat się śmieje - reż. Grigori Aleksandrov, ZSRR, 1934, 100'
Kostek Potiechin, pastuch znad Morza Czarnego, kocha muzykę i często
przygrywa swojej trzodzie na fujarce. Talent chłopaka wzbudza
zainteresowanie. młodego profesora wiolinistyki. Pod jego kierunkiem Kostek
uczy się grać na skrzypcach, robiąc szybkie postępy. Pewnego dnia Elena,
ekscentryczna panna z dobrego domu, bierze omyłkowo Kostka za słynnego
dyrygenta Leopolda Fraschiniego. Nie dziwią jej nawet rubaszne maniery
pastucha, gdyż uznaje je za przejaw oryginalności artysty.Elena zaprasza
Kostka na przyjęcie do swojej luksusowej nadmorskiej willi. Z winy
Potiechina przyjęcie kończy się wielką klapą. Kilka miesięcy później Kostek
wyrusza do Moskwy.
Iwan Wasyliewicz zmienia zawód - reż. Leonid Gajdaj, ZSRR, 1973, 91' (na
podstawie sztuki Michała Bułchakowa)
Inżynier Iwan Wasiliewicz skonstruował maszynę czasu, przy pomocy której
zostaje przeniesiony w wiek XVI, na dwór Iwana Groźnego, a car odnajduje się
w Moskwie. Awaria maszyny wywołuje wiele zwariowanych perypetii...Komedia
Leonida Gajdaja oparta zostałą na mało znanej sztuce Michaiła Bułhakowa.
Reżyser przesunął akcję z lat 30-tych do 70-tych i znacznie uprościł fabułę.
Udało mu jednak się zachować charakterystyczną atmosferę absurdu i złośliwe
poczucie humoru pisarza. Dzięki temu powstał jeden z najzabawniejszych
powojennych filmów radzieckich.
Afonia - reż. Georgi Daneliya, ZSRR, 1975, 92'
Komedia Georgija Danieliji opowiadająca w słodko-gorzkiej tonacji o
człowieku w momencie przełomu moralnego. Tytułowy bohater [świetny Leonid
Kurawlow] jest młodym hydraulikiem, który dokonuje napraw w wielkim bloku.
Afonia to chłopak "do tańca i do różańca". Zadziorny, wesoły, lubiący wypić,
ale chętny do roboty. Tylko, że to malownicze życie jest wewnętrznie puste.
Traktuje on wszystko lekko, nie zastanawiając się nad sensem. I
niedostrzegalnie następuje proces moralnego rozprężenia: zaczyna brać
łapówki, usprawiedliwiając się sam przed sobą, że nie wypada odmówić...
Pewnego dnia spotyka na swojej drodze młodziutką Katię [Jewgienija
Simonowa]. Dziewczyna obdarza go szczerym i bezinteresownym uczuciem. Jej
miłość jest dla bohatera pozytywnym wstrząsem. Jest dla niego szansą na
zmianę w podejścia do życia...
|
