Na zakończenie pierwszego weekendu Przeglądu KINO NA CENZUROWANYM zapraszamy na niezwykły REJS z legendarnymi twórcami filmu, uznawanego przez wielu za najlepszy polski film wszechczasów.

Stanisław Tym pseud. Andrzej Kill (ur. 17 lipca 1937 w Małkini) - polski satyryk, aktor, komediopisarz, reżyser i felietonista. W latach 50. XX wieku studiował w Warszawie, m.in. chemię na Politechnice Warszawskiej, przetwórstwo na SGGW, a także na Wydziale Aktorskim PWST. W czasie studiów pisał teksty i występował w kabaretach studenckich. Był też bramkarzem i szatniarzem w klubie Stodoła. W latach 1960 - 1972 był aktorem, autorem i reżyserem warszawskiego Teatru STS, oraz Kabaretu Owca. W latach 1984-1986 dyrektor Teatru Dramatycznego w Elblągu.


Autor wielu sztuk teatralnych, skeczy (jednym ze słynniejszych jest Ucz się Jasiu w wykonaniu Jana Kobuszewskiego, Wiesława Gołasa i Wiesława Michnikowskiego, prezentowany w kabarecie "Dudek") i słuchowisk radiowych, a także scenariuszy do filmów Stanisława Barei, w których również występował i był współreżyserem. Odtwórca roli kaowca w filmie Marka Piwowskiego Rejs. Współautor i aktor kabaretów Owca, Dudek, Lopek i Wagabunda.


W drugiej połowie lat 90. pisał felietony do tygodnika Wprost, dziennika Rzeczpospolita, obecnie stały felietonista Polityki.


Laureat wielu nagród, m.in. za najlepszy scenariusz do filmu Rozmowy kontrolowane na FPFF w Gdyni w 1992 roku, Nagrody Kisiela dla najlepszego publicysty w 1998 roku, nagrody telewizyjnego Pegaza "za poczucie humoru i przenikliwość umysłu" w 2002 roku.


W 2005 roku ukazał się zbiór jego tekstów i rysunków, zatytułowany "Mamuta tu mam" (który to jest palindromem). Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Stanisław Tym ma brata, Antoniego Tyma, który zagrał epizodyczne role w filmiach Miś (1980) i Ryś (2007).

Filmografia:

Etiudy szkolne:

• 1971 - GDZIEŚ PEWNEGO DNIA Obsada aktorska,
• 1969 - LUDZIE Z PIWNICY Obsada aktorska,

Fabuły:

• 2008 - POGODA NA MAJ (98), PRACA ZIOMOWA (107), INTERCYZA (109) w NIANIA Obsada aktorska (Czesław, narzeczony Apolonii),
• 2007-2009 - TYLKO MIŁOŚĆ Obsada aktorska (Sztern, ojciec Sylwii i Doroty),
• 2007 - RYŚ (2007) Reżyseria, Scenariusz, Obsada aktorska (Ryszard Ochódzki),
• 2003 - BAŚŃ O LUDZIACH STĄD Obsada aktorska (prezes),
• 1999 - CZY MOŻNA SIĘ PRZYSIĄŚĆ? Obsada aktorska (pan mecenas),
• 1998 - KONCESJA (2), WIELKIE OTWARCIE (3) w Z PIANKĄ CZY BEZ Obsada aktorska (Arden, organizator koncertów),
• 1993 - UPROWADZENIE AGATY Obsada aktorska (bezdomny),
• 1993-1994 - BANK NIE Z TEJ ZIEMI Obsada aktorska (mężczyzna w kasynie),
• 1993 - AUKCJA CZYLI OJCIEC ZAŁOŻYCIEL (3), SINOBRODY CZYLI PRAWO DO ŻYCIA (4), ZA KULISAMI CZY BISNESSWOMAN (6) w 40-LATEK. 20 LAT PÓŹNIEJ Obsada aktorska (ekspert do spraw przekształceń własnościowych),
• 1991 - ROZMOWY KONTROLOWANE Reżyser II, Scenariusz, Dialogi, Obsada aktorska (Ryszard Ochódzki, prezes klubu sportowego "Tęcza"),
• 1981 - WOJNA ŚWIATÓW - NASTĘPNE STULECIE Obsada aktorska (cenzor),
• 1980 - MIŚ Współpraca reżyserska, Scenariusz, Dialogi, Obsada aktorska (2 role: Ryszard Ochódzki, prezes klubu sportowego "Tęcza"; węglarz Stanisław Paluch),
• 1978 - CO MI ZROBISZ JAK MNIE ZŁAPIESZ Reżyser II, Scenariusz, Obsada aktorska (2 role: Tadeusz Dudała, zastępca Krzakoskiego; Szymek, kierowca Ambasady Polskiej w Paryżu),
• 1976 - SMUGA CIENIA Obsada aktorska (kupiec Jacobus),
• 1976 - BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ Obsada dubbingu (lakiernik Lucek; nie występuje w napisach), Scenariusz, Dialogi,
• 1975 - NIESPOTYKANIE SPOKOJNY CZŁOWIEK Obsada aktorska (kapitan Tadeusz Zwoźniak, dowódca Tadka),
• 1974 - NIE MA RÓŻY BEZ OGNIA Dialogi, Obsada aktorska (Zenek, narzeczony Lusi),
• 1974 - PORTRET CZYLI JAK BYĆ KOCHANYM (4), KONDYCJA FIZYCZNA CZYLI WALKA Z METRYKĄ (5), WŁOSY FLORY CZYLI LABIRYNT (6) w 40-LATEK Obsada aktorska (Stasiek, robotnik na budowie),
• 1970 - REJS Obsada aktorska (kaowiec),
• 1970 - ZBIEGOWIE (5) w PRZYGODY PSA CYWILA Obsada aktorska (zbiegły więzień),
• 1970 - DZIURA W ZIEMI Obsada aktorska (uczestnik narady),
• 1968 - KULIG Słowa piosenki (-nek),
• 1967 - PARYŻ - WARSZAWA BEZ WIZY Obsada aktorska (żołnierz amerykański; nie występuje w czołówce),
• 1966 - BARIERA Obsada aktorska (kelner - konferansjer),
• 1965 - WALKOWER Obsada aktorska (pracownik biura projektów),
• 1964 - PINGWIN Obsada aktorska ("Osetnik", kolega Bączka),
• 1962 - JUTRO PREMIERA Obsada aktorska (aktor występujący w "Wieczorze trzech króli"; nie występuje w czołówce),
• 1961 - KWIECIEŃ Obsada aktorska (sanitariusz; nie występuje w napisach),
• 1960 - NIKT NIE WOŁA Obsada aktorska (nie występuje w czołówce; informacja o udziale aktora w filmie pochodzi z jego filmografii opublikowanej w FSP 4/1983),
• 1959 - CAFE "POD MINOGĄ" Obsada aktorska (powstaniec w kolejce po zupę; nie występuje w czołówce),

Dokumenty:

• 1997 - TYM BARDZIEJ Bohater filmu,
• 1995 - MISSISSIPPI Wystąpił (-a, -li),

Spektakle teatru Tv:

• 1998 - ROZMOWY PRZY WYCINANIU LASU Autor, Reżyseria, Obsada aktorska (Kierowca),
• 1995 - PROSTAK Obsada aktorska (On),
• 1968 - NIE MA TAKIEGO PROBLEMU Autor,

Marek Piwowski, reżyser, scenarzysta i aktor. Urodził się 24 października 1935 roku w Warszawie. W 1963 roku ukończył Wydział Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1968 Wydział Reżyserii PWSFTViT w Łodzi.


W 2001 roku otrzymał Grand Prix 2. Festiwalu Dobrego Humoru w Trójmieście za stworzenie nowej formy satyrycznego programu telewizyjnego w programie "Reguła Martina". Również w 2001 roku odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.


Pod koniec lat pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych pisywał reportaże do prasy (m.in. do "Nowej Kultury"). Od roku 1967 realizował filmy dokumentalne. Jego debiutem fabularnym, był film REJS (1970 rok). Ten uznany za kultowy film jest typowym przykładem stosowania struktury epizodowej, znanej już wtedy z takich filmów europejskich jak: WIDMO WOLNOŚCI Bunuela, czy AMARCORD Felliniego. U nas jednak był to styl prekursorski, który przedtem stosowano tylko w filmach dokumentalnych. Tak pisała o tym Ewa Wróblewska:

"Paradokumentalna metoda Piwowskiego opiera się na 'wątkach znalezionych', strukturach epizodowych i obserwacji interpretującej. Nie można znaleźć klucza do jego filmów pomijając te czynniki." ("Film", 1977 nr 4)

Twórczość Piwowskiego, nawet gdy realizuje filmy fabularne wykazuje nieustanne związki z dokumentem. Metodę dokumentalizmu, którą uprawia, można nazwać obserwacją kierowaną, interpretującą, lub komentującą - czyli taką, która w każdym momencie wynika z autorskiej wizji świata i zgodnie z nią kreuje ekranową rzeczywistość. Piwowski jest ironistą, więc szuka realiów groteskowych, przechodzących niekiedy w absurd i karykaturę. W REJSIE możemy odnaleźć wszystkie elementy oryginalnego stylu tego reżysera. Po premierze krytykowano film za brak elementu łączącego poszczególne epizody, zarzucano mu złą kompozycję i wadliwą dramaturgię. Sam reżyser zaś stwierdził:

"W sprawie formy i dramaturgii chciałbym wyraźnie powiedzieć: zastąpiłem rozwijanie fabuły rozwijaniem tematu." ("Kino", 1971 nr 3)

W komediowym scenariuszu REJSU Piwowski znalazł wątek wtopionego w codzienność absurdu i opowiedział go na ekranie w kilkunastu epizodach. Zdał się przy tym głównie na improwizację zarówno "naturszczyków", jak i aktorów zawodowych, chcąc w ten sposób zatuszować uprzednią inscenizację. Pozwoliło to filmowi, jak przewidywał sam twórca: "Mówić o rzeczywistości poprzez różne jej rekonstrukcje. A więc 'Rejs' można określić jako film fabularny, zwrócony ku dokumentowi." Tak mówił o tym sam reżyser:

"Zastosowałem w 'Rejsie' metodę prowokowania swoistego ekshibicjonizmu psychicznego, stąd konieczność improwizacji podczas zdjęć, konieczność sytuacji i zachowań naturalnych, dialogów powstających na żywo przed kamerą. (...) Taki materiał ma w moim odczuciu określoną wartość: stanowi najbardziej autentyczny dokument stanu współczesnych umysłów." ("Film", 1971 nr 4)

Większość filmów zrealizowanych przez Piwowskiego (szczególnie dokumentalne i REJS) oscyluje wokół satyry i komedii. Reżyser mówi żartem o sprawach serio, nie przekraczając jednak nigdy granicy, za którą zaczyna się farsa. Jak pisze Ewa Wróblewska:

"Efekt komiczny wywołuje już sam dobór postaci - zawodowi aktorzy i naturszczycy są zawsze charakterystyczni. (...) Komizm słowny Piwowskiego zasadza się na swoistym bawieniu się językiem, na tworzeniu nowych związków frazeologicznych, zaskakujących swą oryginalnością. Gra słów stanowi o charakterze tych satyro - komedii, określa postacie, pointuje mikroscenki."
W drugim, tym razem kryminalnym filmie Piwowskiego - PRZEPRASZAM, CZY TU BIJĄ? istnieją wyraźnie dwie płaszczyzny: filmowa historia z sensacyjną intrygą i strukturą, oraz toczący się na jej tle traktat o moralności i uczciwości. W filmie tym nie ma tak charakterystycznego dla wcześniejszych obrazów (dokumenty MUCHOTŁUK, KORKOCIĄG i fabularny REJS) absurdalnego i groteskowego działania. Jest za to nowy element - deformacja obrazu. Ujęcia z dołu albo z góry powodują zachwianie tradycyjnej perspektywy. Deformacja obejmuje wybrane postacie, przedmioty i wnętrza, przez co stają się one karykaturalne.

Ascetyzm formalny i oschłość w przekazywaniu treści koresponduje w filmach Piwowskiego z emocjonalnym zaangażowaniem jego twórcy. Podejmuje w swoich filmach sprawy ważkie, dotyczące całego społeczeństwa. Pozwala to umieścić tego reżysera w nurcie naszej kinematografii, który nazywamy kinem zaangażowanym.

W dokumentach Piwowskiego sens dosłowny współistnieje ze znaczeniami naddanymi i metaforycznymi - przynależnymi raczej kreatorskim fabułom niż rejestrującym dokumentom. Sam reżyser tak określił swój stosunek do filmu dokumentalnego:

"Dokument jest mi potrzebny po to, by przyjrzeć się ludziom. (...) Najbardziej frapują mnie w filmie dokumentalnym portrety ludzi, to co dzieje się w ich twarzach."

A tak wypowiedział się o swojej twórczości:

"Jest wiele ważnych problemów, które mnie obchodzą, ale starałbym się wybierać takie, które dają szansę stworzenia ciekawego widowiska filmowego - które można przedstawić w sposób budzący zainteresowanie ludzi." ("Kino", 1970 nr 11)

W 2001 Piwowski został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (3.05) oraz Grand Prix II Festiwalu Dobrego Humoru w Trójmieście za "stworzenie nowej formy satyrycznego programu telewizyjnego w programie "Reguła Martina".

Filmografia

• 1970 - REJS (scenariusz wspólnie z Januszem Głowackim)
  
  Akcja filmu rozgrywa się na statku wycieczkowym odbywającym rejsy po Wiśle. Na pokład dostaje się pasażer bez biletu. Kapitan myśli, że jest to instruktor kulturalno-oświatowy, na którego czekał. Przestraszony gapowicz usiłuje grać narzucona mu rolę. Organizuje zebrania, konkursy, gry i zabawy. Zdobywa sojuszników wśród ludzi, w których drzemią niewyżyte instynkty organizatorskie i dyktatorskie. Wycieczkową mikrospołeczność ogarnia nagle zbiorowy entuzjazm do wspólnej zabawy. Instruktor z przypadku coraz bardziej upaja się zdobytą władzą i rządem dusz nad całkowicie oddanymi mu uczestnikami wycieczki. Groteskowa tonacja, surrealistyczne dialogi, które wykorzystują nowomowę PRL-u, typowe postacie i sytuacje z ówczesnej rzeczywistości nadaje filmowi sens metafory. Film uznany w plebiscycie "Polityki" za najlepszy polski film wszechczasów.
  
  
• 1976 - PRZEPRASZAM, CZY TU BIJĄ?
  
  Belus, szef gangu włamywaczy planuje napad. Przedtem jednak chce sprawdzić, czy członkowie jego bandy są godni zaufania. Wymyśla więc podstęp wyprowadzając w pole milicjantów, którzy są bezsilni, bo nie mają podstaw do aresztowania Belusa. Sami więc też wymyślają podstęp i wprowadzają do gangu swojego człowieka. Film zrealizowany metodą paradokumentalną z udziałem niezawodowych aktorów (dwie główne role grają bokserzy: Jerzy Kulej i Jan Szczepański). Udana próba przeniesienia na polski grunt amerykańskiego kina kryminalnego, gdzie sprytni i cyniczni przestępcy walczą ze sprytnymi i cynicznymi stróżami prawa. Nagrody: 1976 - Nagroda Główna Jury i Nagroda Publiczności na FPFF w Gdańsku; 1977 - "Złota Kamera" (przyznawana przez pismo "Film") w kategorii: najlepszy film o tematyce współczesnej za rok 1976.
  
  
• 1993 - UPROWADZENIE AGATY
  
  Młody Cygan ucieka z więzienia. Poznaje córkę posła (tytułową Agatę). Oboje zakochują się w sobie. Gdy Agata przedstawia Cygana ojcu, ten bojąc się skandalu, który może mu zaszkodzić w karierze politycznej, zabrania córce jakichkolwiek kontaktów z narzeczonym. Rodzice zamykają Agatę w domu, ale chłopak pomaga jej w ucieczce. Melodramat z elementami satyry nawiązujący do głośnej w 1992 roku i opisywanej przez prasę historii ucieczki Moniki Kern i Macieja Malisiewicza. Pamflet na nową polską klasę polityczną.
  
  
• 1997 - KROK (półgodzinny film TV)
  
  Do polskich władz dochodzą słuchy, że krok defiladowy naszego wojska nie podoba się ludziom ze sztabu NATO. Sprawa ma duże znaczenie, bo Polska akurat stara się o przyjęcie do paktu. Odbywa się wielka narada, której uczestnicy mają rozstrzygnąć, jakim krokiem wejdziemy do NATO. Nagrody: Wielki Fe Fe za robienie swojego w filmie na przeglądzie "Felliniada" w Skierniewicach.

Etiudy szkolne

• 1965 - PRZEDZIAŁ NA STO I WIĘCEJ OSÓB; UWERTURA.
• 1966 - KIRK DOUGLAS. Nagrody: 1967 - I nagroda w kategorii dokumentu na MFF Studenckim w Amsterdamie.
• 1966 - MUCHOTŁUK. Nagrody: 1967 - Nagroda "Ekranu" za reżyserię i Nagroda Publiczności na Festiwalu Etiud PWSFTViT; 1968 - Nagroda dla najlepszego filmu zagranicznego na Festiwalu Etiud Filmowych WGIK w Moskwie.

Filmy dokumentalne

• 1967 - POŻAR! POŻAR! COŚ NARESZCIE DZIEJE SIĘ. Nagrody: 1968 - Nagroda za debiut na MFF Krótkometrażowych w Tours.
• 1968 - DWIE LEWE RĘCE; SUKCES.
• 1969 - 16 MIEĆ LAT. Nagrody: 1969 - Wyróżnienie Klubu Krytyki Filmowej SDP na OFFK w Krakowie.
• 1969 - PSYCHODRAMA, CZYLI BAJKA O KSIĘCIU I KOPCIUSZKU WYSTAWIONA W ZAKŁADZIE DLA NIELETNICH DZIEWCZĄT W D.
• 1971 - HAIR. Nagrody: 1973 - Grand Prix "Złoty Lajkonik" na OFFK w Krakowie.
• 1971- KORKOCIĄG. Nagrody: 1971 - Wyróżnienie na FF Społeczno - Politycznych w Łodzi; "Srebrny Lajkonik" na OFFK w Krakowie.
• 1972 - PSYCHODRAMA. Nagrody: 1972 - "Srebrny Smok" i Nagroda FIPRESCI na MFFK w Krakowie; 1973 - Nagroda Katolickiego Ośrodka Filmowego w RFN, Wyróżnienie Jury Ewangelickiego i Nagroda Towarzystwa Wyższych Szkół Ludowych na MFFK w Oberhausen.
• 1973 - TYLKO DLA DOROSŁYCH
• 1975 - NAŁÓG. Nagrody: 1976 - II Nagroda na OPF z zakresu Oświaty zdrowotnej w Kielcach.
• 1982 - ANTYPAC; BULGOT; MAGISTER PÓŁCHŁOPEK.

Teatr TV

• 1975 - BRACIA RICO
• 1977 - KŁOPOTY TO MOJA SPECJALNOŚĆ
• 1981 - PARAGRAF 4
• 1999 - A JEDNAK OLIMPIADA W ZAKOPANEM!
• 1999 - NÓŻ W GŁOWIE DINO BAGGIO
• 2005 - OSKAR (Schmitt E.-E.)

Wystąpił w filmach fabularnych: RYSOPIS; WALKOWER; KŁOPOTLIWY GOŚĆ; TRZEBA ZABIĆ TĘ MIŁOŚĆ; WYJAZD SŁUŻBOWY; PRZEPRASZAM, CZY TU BIJĄ?; REBUS; ZDERZENIE; SEN O VIOLETCIE w SNY I MARZENIA; KOMU GRA TA ORKIESTRA?, RYŚ.

W filmie dokumentalnym: BEZ PIENIĘDZY, CZYLI 24 GODZINY Z ŻYCIA JANA HIMILSBACHA.

W etiudzie szkolnej: KAŻDEMU TO, CZEGO MU WCALE NIE TRZEBA.