PIEŚŃ O ZAMORDOWANYM NARODZIE ŻYDOWSKIM
PROGRAM PRZEGLĄDU FILMÓW DOKUMENTALNYCH, DOTYCZĄCYCH ŁÓDZKIEGO GETTA
20-26 marca 2004 r., kino Charlie
PROGRAM:
20 marca (sobota) godz. 15.00:
Dwa filmy Grzegorza Linkowskiego:
WPISANY W GWIAZDĘ
DAWIDA - KRZYŻ
MARSZ ŻYWYCH.
Po projekcjach przewidziane jest spotkanie z księdzem Jakubem Weksler-Waszkinelem.
21 marca (niedziela) godz. 16.30:FOTOAMATOR
22 marca (poniedziałek) godz. 17.00:STACJA RADEGAST (10 min.)
NIE OPLATAJ MNIE
ŚMIERCI
23 marca (wtorek) godz. 17.00:STACJA RADEGAST (10 min.)
OPOWIEŚĆ O
CHAIMIE RUMKOWSKIM I ŁÓDZKICH ŻYDACH
24 marca (środa) godz. 17.00:ŁÓDZKIE GETTO
25 marca (czwartek) godz. 17.45:LITZMANNSTADT GHETTO
HA-ZAMIR
26 marca (piątek) godz. 17.00:STACJA RADEGAST (10 min.)
KRÓL I BŁAZEN
Projekcje przedpołudniowe dla grup zorganizowanych: Nie oplataj mnie śmierci, Łódzkie Getto, Fotoamator, Stacja
Radegast po uzgodnieniu z kinem Charlie, tel. 636 00 92.
ORGANIZATORZY:
- Urząd Miasta Łodzi
- Stowarzyszenie Instytut Tolerancji
OPISY FILMÓW:
LITZMANNSTADT GHETTO
scen. i reż. Daniel Szylit, 1965, POLSKA, 15 min.
zdj. Bogdan Chłamczyk, 35 mm cz.b.
Film o charakterze reportażu historycznego opartego na autentycznych dokumentach archiwalnych z czasów drugiej wojny
światowej. Ukazuje tragiczne dzieje Żydów łódzkiego getta, jego wewnętrzne życie oraz klimat tego miejsca - gdzie na obszarze
4 km2 tłoczyło się 160 tysięcy ludzi.
FOTOAMATOR
reż. Dariusz Jabłoński, 1998, POLSKA, 78 min.
zdj. Tomasz Michałowski, muz. Michał Lorenc,
scen. Andrzej Bodek, Arnold Mostowicz, Dariusz Jabłoński
W 1987 roku w jednym z wiedeńskich antykwariatów odnaleziono kilkaset kolorowych slajdów z czasów drugiej wojny światowej -
jedne z pierwszych kolorowych pozytywów wykonanych na świecie. Zdjęcia przebadała grupa historyków Holocaustu: okazało się,
iż zostały wykonane przez Waltera Genewiena - głównego księgowego łódzkiego getta i przedstawiają obrazy tamtego miejsca.
Obraz, zarejestrowany na slajdach, stał się podstawą filmu o Holocauście przedstawionym z punktu widzenia niemieckiego
urzędnika. Każde słowo w filmie pochodzi z autentycznych przekazów: z korespondencji Geneweina do przełożonych, z listów do
firmy produkującej slajdy, z zapisu zeznań składanych przez księgowego z 1947 roku. Jedynymi współczesnymi głosami są
fragmenty rozmowy z Arnoldem Mostowiczem, żydowskim lekarzem, świadkiem przedstawionych wydarzeń. Praca nad filmem trwała
ponad pięć lat. Członkowie ekipy szukali po całej Łodzi miejsc ze slajdów Geneweina, aby móc pokazać ich stan dzisiejszy.
Dużo czasu zajęły również poszukiwania w archiwach polskich i niemieckich. Dzięki temu każde kolorowe zdjęcie sprzed lat jest
zestawione z czarno-białym zdjęciem tego samego miejsca we współczesnej Łodzi.
OPOWIEŚĆ O CHAIMIE RUMKOWSKIM I ŁÓDZKICH ŻYDACH
reż. Peter Cohen, 1982, SZWECJA, 53 min.
16 mm/ cz.b (j.angielski)
Likwidacja polskich Żydów przez nazistowski aparat zagłady posiada swą liczną dokumentację i wydaje się być powszechnie
znany. Mniej mówi się o reakcjach społeczeństwa żydowskiego na ich sytuację, co robiono, aby jej przeciwdziałać.
Dokument porusza problematykę i dylematy moralne, i etyczne, dotyczące drugiej wojny światowej, wnikając w środowisko
żydowskie.
Jego czołowa postać - desygnowany przez Niemców na stanowisko Przewodniczącego Łódzkiego Zgromadzenia Żydowskiego Chaim
Rumkowski stworzył niezwykle rozbudowany mechanizm biurokracji getta i nadzorował jego poszczególnymi resortami.
Wykorzystując rzadkie materiały archiwalne, w tym setki fotografii Zgromadzenia Żydowskiego, film obrazuje poczynania tego
zgromadzenia, warunki codziennego życia dla mieszkańców getta, kontakty Rumkowskiego z Nazistami, aż po stopniowy rozpad
getta i deportację żyjących w nim ludzi do obozów zagłady. Jako widzowie, jesteśmy świadkami iluzorycznych tryumfów oraz
końca łódzkiego getta.
NIE OPLATAJ MNIE ŚMIERCI
zdj. i reż. Piotr Zarębski, 2000, POLSKA, 58 min.
scen. Jacek Indelak, betacam kolor
Lucie Cytryn - Bialer, bohaterka filmu jest uosobieniem tragicznych i powikłanych losów Żydów polskiego pochodzenia, żyjących
po Holokauscie w Diasporze. Kontrowersyjna miejscami postać głównej bohaterki filmu rzuca nowe, nieznane dotąd światło, na
żydowską obyczajowość, usytuowanie Żydów wśród innych obywateli świata, a także na skomplikowane stosunki Polsko - Żydowskie.
Tytuł filmu został zaczerpnięty z ocalałej od zagłady, poezji jej brata Abramka, który jako kilkunastoletni poeta, stał się
przejmującym kronikarzem Getta.
Lucie Cytryn - Bialer - "Eshet-Chail" (Kobieta waleczna), który to tytułem uhonorował ją Instytut Yad Vashem, od lat walczy o
prawdę i tolerancję. Jednym z znamiennych przejawów jej działalności jest korespondencja, jaką prowadzi z "Polskim Papieżem",
który jest dla niej wielkim autorytetem.
Zdjęcia realizowane były w Polsce, Francji i Izraelu.
KRÓL I BŁAZEN
anim. i reż. Elad Dan, 1999, IZRAEL, 50 min.
muz. Avi Binyamin, kolor (j. hebrajski)
Aby postarać się zrozumieć charakter i historię łódzkiego getta film prezentuje dwie historie dwóch indywidualności, tamtego
okresu i miejsca, o przeciwnych sobie typach osobowości - sposobach radzenia z okupacyjnym koszmarem.
Oblicze getta nie unika bowiem konrowersyjnych osądów: niektórzy postrzegają je jako zdumiewający i przerażający zarazem
przypadek współpracy z Nazistami, inni jako bohaterską próbe przeżycia Holocaustu.
W nawiązaniu do tytułu, królem (King) jest tutaj Chaim Rumkowski - Przewodniczący Żydowskiego Zgromadzenia. Kpiarzem (Jester)
jest zaś Yankele, którego zgryźliwe satyry i żartobliwe piosenki nagrywano dla kronik getta, ukrytych w studni a
odnalezionych już po wojnie.
Jest to swoista składanka materiałów archiwalnych, fotografii i materiałów, i obrazów Łodzi, zlewając się w całość grafiką i
animacjami komputerowymi.
HA-ZAMIR
reż. Rob Cooper, 2000, USA, 55 min.
(j. angielski)
Ha-Zamir to dokument o dwóch chórach. Chór Hazomir (1899 - 1941), został założony w Łodzi na przełomie wieków, w getcie - był
to pierwszy na terenie Łodzi żydowski chór mieszany. w 1969r. w Bostonie założono Zamir Chorale, chór bedący duchowym
spadkobiercą dawnego łódzkiego Hazomiru.
W 1999 roku, by uczcić 30-lecie swego istnienia i setną rocznicę założenia Hazomiru, bostoński Zamir wyruszył w tournee po
Polsce, dając koncerty w Łodzi, Warszawie, Krakowie i Oświęcimiu. Film stanowi dokument z tej podróży, opowiadając
jednocześnie o życiu kulturalnym przedwojennej Łodzi, a także o tym, jak kultura i sztuka istniały w samym getcie.
WPISANY W GWIAZDĘ DAWIDA - KRZYŻ
scen. i reż. Grzegorz Linkowski, 1997, POLSKA, 27 min.
zdj. Jerzy Rudziński, muz. Artur Giordano
Ksiądz Romuald Jakub Weksler-Waszkinel jako niemowlę został uratowany z getta w Święcianach na Wieleńszczyźnie. Jego żydowska
matka, błagając późniejszą polską matkę o uratowanie syna, zapewniła ją, że chłopiec zostanie księdzem katolickim. Nie
wiedząc o tym, wypełnił jej testament. Do polskiego imienia i nazwiska dodał imię i nazwisko żydowskiego ojca. W filmie
opowiada o swoim losie i przemyśleniach, które doprowadziły go do spokoju wewnętrznego. Zawiesił na szyi Gwiazdę Dawida z
wpisanym w nią krzyżem, na znak więzi łączących obie religie.
STACJA RADEGAST
reż. Małgorzata Burzyńska-Keller, 2003, POLSKA, 10 min.
muz. Wojciech Lemański
W okresie międzywojennym Łódź była drugim co do wielkości skupiskiem żydowskim w Polsce i stanowiła ważny ośrodek diaspory. W
1939 roku mieszkało tu 233 tys. Żydów czyli przeszło 34% ogółu ludności miasta. Pod względem składu społecznego różnili się
oni od pozostałych mieszkańców Łodzi - Polaków i Niemców. Ich udział w gospodarce miasta wynosił przeszło 60%.
Film posługując się w dużej mierze autentycznymi zdjęciami, a także nawiązując obrazem do dzisiejszego wyglądu zapomnianych
miejsc, opowiada o Łodzi żydowskiej ioraz getcie. Tytułowa Stacja Radegast to stacja przeładunkowa getta na Radogoszczu -
miejsce przeładunku żywności, opału i surowców oraz załadunku produkcji getta. Od roku 1942, a zwłaszcza w 1944, po
ostatecznej decyzji o likwidacji, ze Stacji Radegast odchodziły systematyczne transporty ludności żydowskiej do obozów
zagłady.
ŁÓDZKIE GETTO
reż. Kathryn Taverna, 1989, USA
35 mm cz.b/kolor (j. angielski)
Prześladowanie łódzkich Żydów przez rasistowską politykę nazistowską za czasów niemieckiej okupacji datuje się na okres od 8
września 1939 roku, aż po wyzwolenie przez Rosjan 17 stycznia 1945. Film przedstawia tragiczne losy Żydów z getta: osadzenie,
trudne warunki we wnętrzu getta, deportacje do Auschwitz oraz losy tych, którzy przeżyli ukrywając się za murami. Kreśli
postać żydowskiego przywódcy - wyznaczonego na to stanowisko przez Nazistów - Mordechai Chaim Rumkowskiego.
Obraz wykorzystuje materiały archiwalne, zdjęcia, fragmenty teraźniejszych opracowań, dodając też monografie i stare
dzienniki jako element narracji. Są nimii Teksty pochodzą z Kroniki łódzkiego getta, a ich autorami są między innymi: Oskar
Rosenfeld, Oskar Singer, Dawid Sierakowiak, Józef Klementynowski i Irena Liebman. Wiele spośród tych materiałów, przeznaczona
na śmierć komitywa żydowska pozostawiła z premedytacją, ze świadomością nikłej szansy na ich przetrwanie.
MARSZ ŻYWYCH
reż. Grzegorz Linkowski, Grzegorz R. Wróblewski, 2003, POLSKA, 49 min.
zdj. Grzegorz R. Wróblewski, Alex Pavlovic, muz. Vlad Kuryluk, Jaroław Kiełbowicz
Film łączy w przemyślny sposób materiały archiwalne z teraźniejszością: na terenie obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu
spotykają się dwaj obcy sobie ludzie, powiązani dramatyczną przeszłością. Jeden to syn hitlerowca, który przyczynił się w
znacznym stopniu do powstania obozów zagłady. Drugi jest potomkiem wymordowanych w Oświęcimiu rodziców. Dokument w ciekawy
sposób łączy materiały archiwalne z akcją osadzoną w teraźniejszości - selekcjonując poszczególne kadry, reżyser wplata w nie
unikalne kolorowe zdjęcia, dając dyskretny podgląd przeszłości. Jest to próba zderzenia pamięci z próbą nawiązania dialogu w
obliczu historii i nowych bolesnych doświadczeń.
Opracował: Daniel Skonieczny
