Wywiad dla biura prasowego MFF TOFIFEST zrealizowany podczas spotkania autorskiego w 2006 r.

THEO BYŁ FILMOWCEM

W październiku 2006 w Toruniu miało miejsce wyjątkowe wydarzenie filmowe. Po raz pierwszy przyjechali do naszego kraju współpracownicy, zamordowanego przez islamskiego fundamentalistę, słynnego holenderskiego reżysera Theo van Gogha: Thomas Kist i Doejska van Hoogdalem.

TOFIFEST: Na naszym festiwalu pokazaliśmy dwie minuty z 11-minutowego filmu "Submission", który był bezpośrednim powodem śmierci van Gogha. Dlaczego za taki filmik zamordowano Theo?

Thomas Kist: Nikt nie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, za co tak na prawdę zginął Theo? Nie był politykiem, a "Submission" nie było jego filmem! Ten protest-film wymyśliła członkini holenderskiego parlamentu, która walczy o prawa kobiet islamskich: Ayaan Hirsi Ali, natomiast Theo pomógł jej tylko w opowiedzeniu jej własnej historii językiem kina.

Doejska van Hooghdalen: On zginął dlatego, że Ayaan była bardzo dobrze chroniona. Od dawna grożono jej śmiercią za kwestionowanie metod traktowania kobiet z islamskich rodzin w Holandii. Strzegło jej więc 24 godziny na dobę sześciu parlamentarnych ochroniarzy. Theo zaś był łatwym celem, na tyle, że zadźgano go o godzinie 9 rano na ruchliwej ulicy w środku Amsterdamu.

Kist: Dziś Ayaan mieszka w Waszyngtonie i tam stara się wspierać kobiety, dyskryminowane z różnych względów, m. in. religijnych. Wciąż jednak. porusza się w obstawie sześciu ochroniarzy.

TOFIFEST: A jak zmieniła się Holandia po tym wydarzeniu? W waszym kraju mówiono - "śmierć jednego człowieka zmieniła cały naród".

Kist: To prawda. Wszystko się zmieniło. Jest tez inaczej w kwestii wolności słowa w Holandii. Dowodem na ostrożność Holendrów po zamachu na Theo jest obecny sposób rozpowszechniania "Submission". Theo zginął, chociaż pokazano go u nas zaledwie raz! Został zaprezentowany w telewizyjnym programie o Ayaan. Od czasu morderstwa producenci zakazali emisji całego filmu. Pokazywany jest rzadko i tylko we fragmentach. Toruński pokaz jest pierwszy w tej części Europy.

Hooghdalen: Teraz w Holandii należy uważać wypowiadając otwarcie swoje poglądy i przekonania. Mimo ogromnego liberalizmu, nasz kraj zaczął nagle sam siebie ograniczać. Zapanował strach, nadmierna ostrożność. Wszyscy bali się by nie powodować innych konfliktów.

Kist: Ekstermizm islamski jest największym zagrożeniem współczesnego świata. Nie sposób mówić o Islamie jako jednej całości - takie podejście uniemożliwia wieloraki podział na frakcje, odłamy i kasty - zarówno wśród islamistów umiarkowanych, jak i ekstremistów. Sami to widzimy w Holandii, że islam to nie jeden blok i sami fundamentaliści. Ale oni są śmiertelnie niebezpieczni.

Hooghdalen: Przy czym trzeba pamiętać, że ekstremizm w każdej postaci jest niebezpieczny - czy to jest fanatyzm islamski, czy katolicki - na przykład w postaci zakazu używania prezerwatyw chroniących przed AIDS, czy aborcji u kobiet. W USA za zrobienie aborcji można zostać zamordowanym.

TOFIFEST: Ale udzielcie nam najważniejszej odpowiedzi - Theo był politykierem filmowym czy filmowcem?

Kist: Pamiętajcie Theo z JEGO filmów, a nie z "Submission". To dla nas wielka radość, że jako pierwsi w Polsce zdecydowaliście się pokazać, nasze wspólne filmy. "Blind date", "Cool!", i inne tytuły to wspaniałe kino niezależne. Prześmiewcze czarne komedie lub ostre drwiny - bo Theo był jak sam mówił o sobie "wioskowym głupkiem, który ma prawo z każdego się śmiać", zawsze uważał, że wymiana poglądów może być bardzo ostra, ale nie może prowadzić do zabijania. Lepiej dyskutować niż zabijać. Niestety nie docenił siły nienawiści.

Hooghdalen: Szczególnie gorąco polecam tym co nie widzieli w Toruniu - film "Cool". On pokazuje prawdę o filmach Theo. Tym filmem Theo chciał... pomóc młodym ludziom z rodzin islamskich uchodźców w Holandii. Główne role zagrali wyłącznie młodzi Arabowie. Theo był filmowcem, tylko filmowcem.