NOWE KINO SZWEDZKIE

O młodych szwedzkich filmowcach można powiedzieć, ze uciekają od wielkich metafizycznych pytań Mistrza Bergmana i bliżej im do Jana Troella. Z cała pewnością nie maja także tak wielkich kompleksów wobec autora "Siódmej pieczęci", jak ich starsi koledzy ale mimo tego w ich filmach wciąż obecne są bergmanowskie wątki. Tyle tylko, ze samotność, nieprzystosowanie, odmienność, toksyczne związki, konflikty małżeńskie, uczciwość i zdrada w relacjach międzyludzkich, problemy z komunikacja ukazane są w skali mikro. Po ludzku po prostu.

W filmie Simona Staho "W samym sercu nieba" skojarzenia z bergmanowskimi "Scenami z życia małżeńskiego" narzucają się same. W obu przypadkach obserwujemy proces stopniowego rozpadu związków.I tam i tu uderza teatralność sytuacji, operowanie zbliżeniami twarzy. Taka ascetyczna narracja, statyczna z ograniczonym ruchem kamery znakomicie oddaje chłód, jaki bije od bohaterów filmu, choć jego zakończenie zaskakuje. Staho nie jest takim pesymista jak Bergman.

Ake Sandgren, reżyser filmu "Ten, którego kocha" tez zaskakuje i igra konwencjami. Filmowiec podważa dość powszechne przekonanie, ze mężczyzna po terapii odwykowej, który wcześniej bił i maltretował swoja dziewczynę, może się zmienić a chory z punktu widzenia logiki związek miedzy katem i ofiara nie zawsze musi prowadzić do tragedii. Ten pomyślany jako polaczenie dramatu psychologicznego i thrillera film prowadzi do finału, jakiego nikt się nie spodziewa.

Grę z widzem podejmuje także Thomas Alfredsson, reżyser filmu "Pozwól mi wejść", rzadkiego w kinie szwedzkim gatunku jakim jest horror. Ta opowieść o chłopcu, maltretowanym w szkole przez kolegów, który zaprzyjaźnia się z dziewczynka -wampirzyca, kompletnie zrywa z realizmem. Oboje bohaterów zbliża do siebie fakt, ze są nieprzystosowani, nie pasują do otoczenia.

Obraz Szwecji świetnie zorganizowanej i typowego Szweda, poukładanego, rzadko okazującego emocje ale pozbawionego empatii, wewnętrznie wypalonego, skarlałego jest chyba najczęstszym tematem, jaki nurtuje młodych filmowców szwedzkich. Ten watek pojawiał się już wcześniej, chociażby w "Baśniowej krainie" Jana Troella, który to film otwierał XIV Forum Kina Europejskiego, wskazując na istnienie pewnej więzi pokoleniowej. Stary mężczyzna w wieku tuz przedemerytalnym z filmu Johana Klinga "Darling" myśli o samobójstwie, kiedy nieoczekiwanie zostaje zwolniony z pracy. Całe jego dotychczasowe, poukładane życie rozpada się, jak domek z kart. Sens życia odnajduje dopiero wykonując mechaniczne czynności w fast foodzie. Ten film przywraca także kinu szwedzkiemu bohatera w postaci starego człowieka i jego problemów.

Mit Szwecji jako krainy dobrobytu i spokoju poważa także jeden z najbardziej ostatnio znanych w świecie szwedzkich reżyserów młodego pokolenia Lukas Modysson, od którego paradokumentalnego debiutu "Fucking Amal" w 1998 roku rozpoczyna się w Szwecji renesans młodego kina. Jego zrealizowany w konwencji drogi film "Lilja 4-ever" o handlu ludźmi to nie pozbawiona złudzeń ostra krytyka szwedzkiego społeczeństwa, jego bierności i obojętności na zło.

W dystansującym się wobec okropności tego świata, eskapistycznym wręcz "Pożegnaniu Falkenberg" w rez. Jespera Ganslandta bohaterowie, młodzi, wchodzący w dorosłość przyjaciele musza zmierzyć się z nieodwracalna perspektywa porzucenia bliskiego natury dzieciństwa, po to by wtopić się w społeczeństwo i cywilizację.I znów tak w filmach rówieśników m.in. Alfredssona czy Jenssona ("Król Ping-ponga" - inny wariant pokonywania progu inicjacji w dorosłość i akceptacji własnej odmienności) - widać u Ganslandta w dramaturgicznej roli przyrody wpływ tradycji szwedzkiego kina niemego.

O tej specyficznej cesze kina szwedzkiego i skandynawskiego w ogóle, jaka jest silna obecność tradycji w kinie najmłodszym i jego światowym fenomenie rewelacyjnie pisze Hynek Pallas w książce "Nowe kino szwedzkie". Na promocje książki zaprasza w czwartek 12 listopada o godz. 18.15 łódzka księgarnia "mała litera" przy ul. Nawrot 7. Prowadzenie: Mariola Wiktor, dyrektor Forum Kina Europejskiego.